به نقل از «عصر ایران»

سالروز قتل اولین رییس مجلس شورای ملی/ مرتضی قلی‌خان هدایت (صنیع‌الدوله) که بود و چه کرد؟

تاریخ انتشار: ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۶۷۹۴۵۰

 عصر ایران؛ مهرداد خدیر- 15 بهمن در تاریخ معاصر ایران تنها یادآور ترور نافرجام محمد رضا شاه پهلوی در سال 1327 خورشیدی (75 سال قبل) نیست. چرا که 38 سال پیش از آن و در 15 بهمن 1289 خورشیدی مرتضی قلی‌خان هدایت (صنیع الدوله) اولین رییس مجلس شورای ملی را ترور کردند.

  قاتلان دو کارگر گرجی تبعۀ روسیه بودند و با این که یکی از مشهورترین و برجسته ترین رجال تاریخ معاصر ایران را کشته بودند با استفاده از حق کاپیتولاسیون تحویل روسیه شدند و در ایران محاکمه یا مجازات نشدند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

  شهرت مرتضی قلی خان هدایت تنها به خاطر آن نبود که در اولین مجلس شورای ملی که دستاورد انقلاب مشروطه بود به ریاست آن رسید. او پسر دوم میرزا علی قلی خان هدایت (مخبرالدوله) بود و اتفاقا در چهارراه مخبرالدوله به قتل رسید.

  جدای این برادر مهدی قلی خان هدایت از رجال مشهور دیگر بود که کتاب خاطرات و خطرات او همچنان یکی از مهم ترین منابع مطالعه تاریخ معاصر است.

  این دو برادر در سفر ناصرالدین شاه به عتبات عالیات همراه پادشاه قاجار بودند و عنوان صنیع الدوله را هم ناصر الدین شاه به او داد چرا که پس از تحصیل در دارالفنون ( اولین دانشگاه ایران) روانۀ آلمان و مهندس معدن شد و در 1273 خورشیدی کارخانه ریسمان ریسی را پایه گذاشت و او را یکی از بانیان صنعت نوین نساجی در ایران می دانند.

  دانش و تخصص صنیع الدوله را ناصرالدین شاه بسیار پسندید و جدای لقبی که داد خویشاوند شاه هم شد و دختر ولیعهد را به همسری برگزید. (احترام السلطنه دختر مظفرالدین میرزا یا مضفرالدین شاه بعدی)

    داماد مظفرالدین شاه و پسر مخبرالدوله بودن برای هر رجل دیگر کافی بود که ایام را به عیش و نوش بگذراند اما رفتار مرتضی قلی خان هدایت با دیسیپلین بود و وجهۀ صنعتی و ملی هم داشت.

   از او به عنوان یکی از پایه گذاران نیروی دریایی ایران هم یاد می شود چرا که در زمان مظفرالدین شاه روانۀ انگلستان شد و کشتی جنگی و توپ خرید.

   او در زمان ناصر الدین شاه هم برای خرید کشتی به فرنگ رفته بود و در خاطرات اعتماد السلطنه انتقاداتی به او می بینیم اما اصل خرید و قرارداد را در دوران شاه بعدی انجام داد.

  جالب این که نام یک کشتی را پرسپولیس و دیگری را مظفری گذاشت تا ایرانی‌ها احساس تعلق بیشتری داشته باشند. این اشاره هم جالب است که رجلی که به یکی از ریشه دارترین خانواده های تهران تعلق داشت و داماد شاه و صنیع‌الدوله بود زاده و بالیدۀ «چاله میدان» تهران بود.

   او در دوران ریاست مجلس شورای ملی با لایحۀ قرضۀ دولت ایران از دو دولت روس و انگلیس مخالفت کرد و به یک چهرۀ ضد روس مشهور شد.

  به جز او اتابک هم مخالف بود و او را در 8 شهریور 1286 کشتند و یک هفته بعد صنیع الدوله که می‌دانست هدف بعدی اوست از ریاست مجلس استعفا کرد.

   نه تنها استعفا داد که مدتی به مجلس هم نمی آمد. دو سال بعد باز نمایندۀ تهران در مجلس شورای ملی شد و این را هم جالب است بدانید که با 1513 رأی چون کل آرای تهران 5825 رأی بود. بعدتر البته در دولت سپهدار تنکابنی ابتدا وزیر علوم و اوقاف و سپس وزیر فواید عامه شد.

 فکر و ذکر مرتضی قلی‌خان هدایت یا صنیع الدوله اما «نجات اقتصاد ایران» بود و رساله ای هم با این عنوان نوشت و با پیشنهادهای مالی قرار بود امور مالیه را در دولت بر عهده گیرد.

   روز 15 بهمن هم در راه مجلس بود تا اولین بودجه پیشنهادی را به مجلس ببرد با این که هنوز عهده دار مقام اقتصادی در دولت نشده بود اما تجربه ها و تخصص او متنوع بود و پسر مخبرالدوله را در چهارراه مخبرالدوله دو کارگر گرجی تبعه روس به قتل رساندند و اگرچه اعتراف کردند برخی رجال دیگر در ایران آنان را تحریک و اجیر کرده بودند اما اسرار این قتل به طور کامل فاش نشد اگرچه جرم اصلی او اصلاحات مالی بود که طبعا با منافع کسانی سازگار نبود.

   او امیر کبیر دوم ایران نبود ولی در دارالفنونی درس خوانده بود که امیر کبیر پایه گذاشته بود و از این رو دغدغۀ نوسازی صنعتی ایران را داشت هر چند زود دریافت تا سیاست سامان نگیرد اقتصاد و صنعت هم به‌سامان نخواهد شد و به همین خاطر وارد مجلس شد. صنیع‌الدوله هنگام مرگ تنها 54 سال داشت و این یعنی آن همه کار را در آن دوران در همین عمر کوتاه انجام داده است. 

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: روایت شاه‌کشی در ایران : از آغا محمدخان قجر تا محمدرضا پهلوی

منبع: عصر ایران

کلیدواژه: ترور رییس مجلس شورای ملی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۶۷۹۴۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خبر رییس مجلس درباره حقوق اردیبهشت 1403/ قالیباف: دولت باید متناسب سازی حقوق بازنشستگان را این ماه اجرا کند

به گزارش خبرنگار جماران؛ در جلسه علنی صبح امروز مجلس شورای اسلامی محمد باقر قالیباف رییس مجلس در راستای اجرایی نشدن متناسب سازی حقوق بازنشستگان، گفت: در پایان سال گذشته احکام و تبصره‌های بودجه ۱۴۰۳ به دولت ابلاغ شد و دولت مجوزی برای تامین اعتبار از محل یک درصد ارزش افزوده برای متناسب سازی حقوق بازنشستگان پیدا کرد. دولت هیچ مشکل قانونی برای تامین اعتبار و پرداخت ندارد و اگر مشکلی در فروردین‌ماه بوده به صورت قطع در اردیبهشت‌ماه رفع شده و باید انجام شود.

وی افزود: به بازنشستگان این اطمینان را می‌دهم که اراده دولت و مجلس بر اجرای متناسب سازی حقوق بازنشستگان است که دولت مجوز قانونی دارد و تامین اعتبار هم صورت گرفته است.